Διαφάνεια στον δημοσιογραφικό κλάδο

Αναδημοσιεύουμε από το ενημερωτικό δελτίο της Συσπείρωσης Δημοσιογράφων-Δούρειος Τύπος, κείμενο της 15^ης Φεβρουαρίου 2005 για τη διαφάνεια στον δημοσιογραφικό κλάδο:

ΠΕΝΤΕ ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ

15/02/2005

Η κυβερνητική επιχείρηση «κατά της διαπλοκής των δημοσιογράφων» δεν είναι μόνο επικοινωνιακό τρυκ: η κυβέρνηση προσπαθεί να ανατρέψει τη σύνθεση ενός από

μακρού χρόνου υπαρκτού μηχανισμού, να ανοίξει ευκαιρίες για τα «δικά της παιδιά» και ταυτόχρονα να διατηρήσει αλώβητο το μηχανισμό διαπλοκής για να μπορέσει να τον χρησιμοποιήσει η ίδια. Αυτό είναι το ζήτημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι δημοσιογραφικές οργανώσεις.

Το πρόβλημα είναι γνωστό: η πολιτική εξουσία και οι εργοδότες έχουν οργανώσει το δημοσιογραφικό επάγγελμα ενσωματώνοντας τη διαπλοκή ως συστατικό του στοιχείο.

Οι χαμηλοί βασικοί μισθοί και η ελαστικότητα στις μορφές απασχόλησης είναι η βάση για την ώθηση ενός τμήματος των δημοσιογράφων προς την πολυαπασχόληση και την παράλληλη απασχόληση σε εργασίες ξένες προς το επάγγελμα, όπως τα Γραφεία Τύπου (στο Δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα) και οι δημόσιες σχέσεις οργανισμών, τραπεζών, επιχειρήσεων κ.λπ. Οι δημοσιογράφοι μοιάζει να επωφελούνται απ’ αυτό, όμως η πραγματικότητα είναι πιο σκληρή. Οι «δουλειές» δεν κατανέμονται αυθορμήτως: στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα συγκροτείται ένας ελεγχόμενος μηχανισμός που, επηρεάζοντας τις αμοιβές και την απασχόληση των δημοσιογράφων, επηρεάζει τελικά την κατεύθυνση της δημοσιογραφικής έρευνας και της ενημέρωσης. Την αποτελεσματικότητα αυτού του μηχανισμού την γνωρίζουμε όλοι και έχει κατ’ επανάληψη εκδηλωθεί σε κρίσιμα ρεπορτάζ ή σε κρίσιμες συγκυρίες.

Αυτή η πραγματικότητα λειτουργεί διαβρωτικά και συκοφαντικά για το σύνολο του επαγγέλματος. Το πρόβλημα δεν είναι μόνον η αποκάλυψη ενός (λίγο ή πολύ γνωστού) διεφθαρμένου τμήματος του κλάδου, αλλά κυρίως ο περιορισμός των δυνατοτήτων των εργοδοτών και της πολιτικής εξουσίας να αναπτύσσουν μηχανισμούς ελέγχου της ενημέρωσης.

Σε αυτή τη βάση και σε σχέση με τα προβλήματα που έχει θέσει η επικαιρότητα, οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε κάποια σημεία:

1. Όλα στο φως! Η δημοσίευση των καταλόγων των δημοσιογράφων που απασχολούνται στο Δημόσιο ασφαλώς δεν περιέχει κανένα ψόγο προς τους συναδέλφους π.χ. της Ε.Ρ.Τ. ή του Α.Π.Ε., που εργάζονται κανονικά με βάση τους νόμους και τον Κώδικα Δεοντολογίας του επαγγέλματος. Άλλωστε τα ονόματα και οι θέσεις εργασίας χιλιάδων εργαζομένων στον Δημόσιο τομέα (π.χ. δάσκαλοι, καθηγητές κ.λπ.) δημοσιεύονται ανελλιπώς σε ετήσια βάση, χωρίς κανείς να διανοείται να τους κατηγορήσει γι’ αυτό. Όμως, ακόμα και στις ελλιπείς λίστες που δόθηκαν από την κυβέρνηση και δημοσιεύτηκαν από την ΕΣΗΕΑ, περιγράφεται με σαφήνεια το πρόβλημα που η πολυετής τακτική των κυβερνήσεων και της εργοδοσίας έχει δημιουργήσει στον κλάδο. Βασικά παραδείγματα είναι η πολυαπασχόληση (και όχι η απασχόληση) στο Δημόσιο, καθώς και η απασχόληση σε Γραφεία Τύπου συναφή με το χώρο ευθύνης του ρεπορτάζ.

Για να αποκαλυφθεί το πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει ο κλάδος, ο κ. Θ. Ρουσόπουλος οφείλει να παραδώσει τις πλήρεις λίστες απασχόλησης στο Δημόσιο (όλα τα Γραφεία Τύπου Οργανισμών, «συμβούλους» υπουργών κ.λπ.) και ασφαλώς τις λίστες για το 2004, όπου θα φανούν οι «κινήσεις» της σημερινής κυβέρνησης. Σε αυτό το αίτημα θα επιμείνουμε ανυποχώρητα.

2. Πολυαπασχόληση στα Δημόσια και Δημοτικά ΜΜΕ. Είναι σαφές ότι η «διανομή» θέσεων στα δημόσια ΜΜΕ αποτέλεσε βασικό όπλο του κάθε φορά κυβερνώντος κόμματος για να οικοδομεί μηχανισμούς επιρροής στο σώμα των δημοσιογράφων. Η πολυαπασχόληση σε δημόσια ΜΜΕ κλιμακώθηκε, παράλληλα, με την ελάττωση των οργανικών θέσεων εργασίας, με τη διατήρηση των βασικών μισθών σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα, με τη γιγάντωση των «ελαστικών μορφών» εργασίας. Η θεσμοθέτηση του κανόνα «μία θέση εργασίας σε δημόσιο ΜΜΕ» είναι εξυγιαντική. Έχει όμως μια σαφή προϋπόθεση: μιλάμε για θέση πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, με μεγάλη αύξηση στο μισθό, που θα επιτρέπει την αξιοπρεπή διαβίωση. Αυτό θα πρέπει να αντιτάξουν τα σωματεία μας στις αμφιλεγόμενες, αντιφατικές και ομιχλώδεις τοποθετήσεις του κ. Ρουσόπουλου και του κυβερνώντος κόμματος.

Οφείλουμε επίσης να επιβάλλουμε συνθήκες διαφάνειας και σαφή κριτήρια προσλήψεων στα Δημόσια και Δημοτικά Μέσα Ενημέρωσης.

3. Γραφεία Τύπου: Τα σωματεία μας θα πρέπει να τερματίσουν από σήμερα την ανοχή στην παραβίαση αυτονόητων ασυμβιβάστων. α. Όλοι γνωρίζουμε ότι η απασχόληση σε Γραφείο Τύπου στο χώρο ευθύνης του ρεπορτάζ, που καλύπτουμε για λογαριασμό του Μέσου στο οποίο εργαζόμαστε, απαγορεύεται από τον Κώδικα Δεοντολογίας της Ε.Σ.Η.Ε.Α. Πρόκειται για πάγια και διεθνή δημοσιογραφική αρχή (βλ. καταστατικά Δ.Ο.Δ. και Ε.Ο.Δ.). Τα σωματεία μας οφείλουν να απαιτήσουν αμέσως τη συμμόρφωση με αυτή την αρχή, ορίζοντας ημερομηνία μετά την οποία θα προχωρήσει σε πειθαρχικούς ελέγχους.

β. Ως αρχή της εξυγίανσης του κλάδου προτείνουμε να κηρυχθεί αμέσως το ασυμβίβαστο της απασχόλησης σε Γραφείο Τύπου (του Δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα) για όλους τους εκλεγμένους στα σωματεία μας (Δ.Σ., Μικτό ή Γενικό Συμβούλιο, Εφορευτικές ή Ελεγκτικές Επιτροπές, Πειθαρχικά, κ.λπ.). Τα σωματεία οφείλουν να ορίσουν ημερομηνίες συμμόρφωσης και να θεσμοθετήσουν ειδικούς ελέγχους για κάθε εκλεγμένο συνάδελφο.

4. Διαχωρισμός του επαγγέλματος: Στις περισσότερες χώρες του κόσμου η απασχόληση σε Γραφεία Τύπου και οποιοδήποτε άλλο τομέα Προβολής, Διαφήμισης, Δημοσίων Σχέσεων κλπ είναι ασυμβίβαστη με τη δημοσιογραφική ιδιότητα. Η ιστορική εξέλιξη του επαγγέλματος στην Ελλάδα έχει δημιουργήσει στρεβλώσεις και γι’ αυτό επιβάλλεται η άμεση μετάβαση στον πλήρη διαχωρισμό τους από το δημοσιογραφικό επάγγελμα.

5. Εταιρείες (εργολάβων) δημοσιογράφων. Πρόκειται για μια νέα πρόκληση στην ενημέρωση που από την προηγούμενη δεκαετία έχει προσλάβει μεγάλη έκταση,
ιδιαίτερα στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ:

* Δημοσιογράφοι που επιλέγουν το δρόμο του εργολάβου δεν μπορεί να παραμένουν στο καθεστώς (δηλαδή τα σωματεία και τα Ταμεία) των μισθωτών δημοσιογράφων.

* Εταιρίες που αναλαμβάνουν παραγωγές, δημόσιες σχέσεις και προβολή για δημόσια και δημοτικά ΜΜΕ, φορείς του δημοσίου, του ευρύτερου δημοσίου, ιδιωτικών επιχειρήσεων και πολιτικών προσώπων, οφείλουν να είναι διαφανείς και ελέγξιμες ως προς τη σύνθεση της ιδιοκτησίας και του προσωπικού τους.

Το σύνολο των μέτρων αυτών, αλλά και άλλων που θα προκύψουν στην πορεία της αντιπαράθεσης, θα πρέπει να ενσωματωθούν στη διαδικασία αλλαγής του Καταστατικού που είναι πλέον απόλυτα επιβεβλημένη.

Από τις αλλαγές αυτές, η συντριπτική πλειοψηφία των δημοσιογράφων δεν έχει τίποτα να φοβηθεί. Αντίθετα, έχει να ελπίζει ότι μπορούμε και να βελτιώσουμε τις συνθήκες και τους όρους εργασίας μας, αλλά και να συμβάλλουμε στην καλύτερη ενημέρωση που χρωστάμε στην κοινωνία.

Αυτές είναι πάγιες θέσεις της Συσπείρωσης από την ίδρυσή της οι οποίες έχουν κατατεθεί επανειλημμένως αλλά και πρόσφατα (31-01-2005) από τους συναδέλφους Δ.. Τρίμη και Φ. Πετραλιά στο Δ.Σ.της ΕΣΗΕΑ.

Η Συσπείρωση δεσμεύεται ότι θα στηρίξει, με όλους όσους συμφωνούν, την πολιτική αυτή.

ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝ

Το κείμενο της πρότασης των εκπροσώπων της

"Συσπείρωσης"στο Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ:

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Σας είναι ήδη γνωστό ότι η «Συσπείρωση Δημοσιογράφων» ζητάει επίμονα και σταθερά να καταπολεμηθεί το φαινόμενο της αντιδεοντολογικής απασχόλησης δημοσιογράφων ταυτόχρονα, σε ΜΜΕ και στις «δημόσιες σχέσεις», «υπηρεσίες επικοινωνίας», «γραφεία τύπου» και κάθε είδους προπαγάνδας στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Ο καθένας γνωρίζει πόσες φορές καλέσαμε κυβερνήσεις και διοικήσεις των Ενώσεων Συντακτών να δοθούν στη δημοσιότητα τα σχετικά στοιχεία, ώστε να πάψουν να εκβιάζουν τον κλάδο πολιτικοί ή εργοδοτικοί κύκλοι.

Σας είναι επίσης γνωστό ότι αυτή η δυσάρεστη πραγματικότητα που οδηγεί σε εκμαυλισμό το επάγγελμα- απαξιώνει όλο και εντονότερα τόσο την ποιότητα της ενημέρωσης, όσο και την εικόνα των Ενώσεων Συντακτών, καθώς και τα συμβατικά δικαιώματα της πλειοψηφίας των δημοσιογράφων; εφόσον η πολυθεσία (και μάλιστα αυτού του είδους) ναρκοθετεί το συλλογικό αίτημα για σταθερή δουλειά, αξιοπρεπείς αμοιβές και εγγυημένα συντακτικά δικαιώματα.

Στην επιδείνωση της προαναφερόμενης κατάστασης συνέτεινε και η ανυπαρξία ουσιαστικής εφαρμογής του θεσμού για το «πόθεν έσχες» των δημοσιογράφων.

Συνεπώς, σήμερα θέτουμε -χωρίς περιστροφές- το ζήτημα του επαγγελματικού διαχωρισμού, λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχει σοβαρό και διογκούμενο πρόβλημα διαφθοράς και «διαπλοκής» δημοσιογράφων με τα κέντρα της πολιτικής, κρατικής και οικονομικής εξουσίας -παρότι οι Ενώσεις μας διαθέτουν από το 1998 Κώδικα Δεοντολογίας που προβλέπει τα σχετικά ασυμβίβαστα, και παρότι τα καταστατικά μας απαιτούν την τακτική, αναλυτική και υπεύθυνη δήλωση των θέσεων εργασίας κάθε δημοσιογράφου-μέλους μας (με βάση την οποία θα έπρεπε να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τις αντιδεοντολογικές συμπεριφορές και τη διαφθορά).

Προτείνουμε λοιπόν το εξής πλαίσιο:

1. Τα προβλήματα αδιαφάνειας και διαφθοράς προκύπτουν από τον τρόπο οργάνωσης του συνολικού συστήματος Ενημέρωσης, και οι ευθύνες για τη διόγκωσή τους βαρύνουν κυρίως το κράτος και την εργοδοσία. Το σύστημα αυτό που έχει επιβληθεί, στηρίζεται στην καθήλωση των αμοιβών και των συντακτικών δικαιωμάτων των δημοσιογράφων σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα, σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ωθώντας έτσι προς την πολυαπασχόληση και την αδιαφανή απασχόληση τον κλάδο. Τα μέτρα που προτείνουμε είναι αναγκαίο να συνδυαστούν με την ουσιαστική αύξηση των θεσμοθετημένων μέσα από τις ΣΣΕ αμοιβών, την υποχρέωση των εργοδοτών και της κυβέρνησης να σέβονται τις ΣΣΕ και τα συντακτικά δικαιώματα που πρέπει να διευρυνθούν.

2. Στη δημόσια συζήτηση που συγκαλεί την ερχόμενη Πέμπτη ο υπουργός Επικρατείας θα πρέπει να μετέχουν: η κυβέρνηση, τα Δ.Σ των πέντε δημοσιογραφικών Ενώσεων της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της ΠΟΕΣΥ, τα κόμματα και οι εργοδοτικές οργανώσεις του γραπτού και του ηλεκτρονικού Τύπου. Χωρίς αυτή τη σύνθεση είναι πρακτικά αδύνατο να εξευρεθούν και συμφωνηθούν λύσεις.

3. Σε ό,τι αφορά τα Γραφεία Τύπου του Δημοσίου, του ευρύτερου Δημόσιου τομέα, των ΝΠΔΔ και την Αυτοδιοίκηση:

Τα Γραφεία Τύπου θα πρέπει να συγκροτούνται με το ίδιο τρόπο που προβλέπεται για τους ακόλουθους τύπου στις πρεσβείες του εξωτερικού, δηλαδή δημόσιοι υπάλληλοι προσλαμβανόμενοι με συγκεκριμένα διαφανή κριτήρια (μέσω ΑΣΕΠ, λ.χ από αποφοίτους πανεπιστημιακών σχολών,με έμφαση στα τμήματα Επικοινωνίας και ΜΜΕ).

Εάν οι προσλαμβανόμενοι είναι ήδη δημοσιογράφοι (μέλη των Ενώσεων), θα πρέπει να είναι αποκλειστικής απασχόλησης, τα ονόματα τους να γνωστοποιούνται και να συνεχίσουν να ασφαλίζονται στα ταμεία των δημοσιογράφων. Δεν θα επιτρέπεται, δηλαδή, η δεύτερη θέση εργασίας σε οποιασδήποτε μορφής ΜΜΕ στον δημοσιογράφο που καταλαμβάνει τέτοια θέση δημοσίου.

Εφόσον η κυβέρνηση θέλει να χρησιμοποιήσει δημοσιογράφους ως πολιτικά πρόσωπα (συμβούλους τύπου και επικοινωνίας λ.χ), αυτά θα πρέπει να εντάσσονται στην κατηγορία των ανακλητών υπαλλήλων των οποίων θα αναστέλλεται η ιδιότητα του μέλους των Ενώσεων για όσο διάστημα παραμένουν στη θέση αυτή και κατά το οποίο δεν θα ασκούν το δημοσιογραφικό επάγγελμα σε οποιασδήποτε μορφής ΜΜΕ.

Το ίδιο ασυμβίβαστο πρέπει να ισχύει και για τους οριζόμενους δημοσιογράφους από την πολιτική ηγεσία σε πολιτικές θέσεις (προέδρων, γενικών διευθυντών, διευθυντών ενημέρωσης κ.λπ), κρατικών Οργανισμών, του Κοινοβουλίου, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των κομμάτων και των δημοσίων Μέσων Ενημέρωσης (ΕΡΤ-ΑΠΕ-ΜΠΕ) .

Ειδικά στα δημόσια και δημοτικά ΜΜΕ, όλο το δημοσιογραφικό προσωπικό σταδιακά πρέπει να εργάζεται με σχέση πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης με ουσιαστική αύξηση των σημερινών αμοιβών και σαφώς ρυθμισμένες τις εργασιακές σχέσεις και όλα τα συντακτικά δικαιώματα.

Όλες οι ρυθμίσεις που αναφέρονται σ’ αυτή την ενότητα θα πρέπει να περιληφθούν σε νόμο ή προεδρικό διάταγμα -με τις απαραίτητες μεταβατικές διατάξεις- ενσωματώνοντας την απόφαση υπ’ αριθμ. 14/1966 του Δευτεροβάθμιου Διοικητικού Διαιτητικού Δικαστηρίου Αθηνών .

4. Όσον αφορά τη σχέση των δημοσιογράφων των Μέσων Ενημέρωσης με τα γραφεία τύπου και δημοσίων σχέσεων επιχειρήσεων ή άλλων φορέων του ιδιωτικού τομέα (συμπεριλαμβανομένων των αθλητικών επιχειρήσεων και των σωματείων):

Κατά τη σύσκεψη της ερχόμενης Πέμπτης θα πρέπει να συνομολογηθεί μεταξύ όλων των πλευρών και να περιληφθεί σε συμπληρωματική σύμβαση των Ενώσεων Συντακτών με τις Εργοδοτικές Ενώσεις, ότι οι εν ενεργεία δημοσιογράφοι οι οποίοι επιθυμούν να εργαστούν σε γραφείο τύπου ή άλλο τομέα «επικοινωνίας και δημοσίων σχέσεων» του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να το δηλώσουν στη δημοσιογραφική Ένωση και στην επιχείρηση ΜΜΕ στην οποία εργάζονται, ώστε να ανασταλεί η δημοσιογραφική τους ιδιότητα και η σύμβασή τους με το Μέσο Ενημέρωσης στο οποίο ως εκείνη την ώρα εργάζονταν - για το διάστημα που ο δημοσιογράφος θα έχει επιλέξει τη θέση στα γραφεία τύπου κ.λπ.

5. Αυτές οι θέσεις αντιμετωπίζουν ως ένα βαθμό το πρόβλημα της διαφάνειας, δεδομένου ότι υπάρχουν και άλλες διαστάσεις, όπως μυστικά κονδύλια, pay roll και άλλες αδιαφανείς χρηματοδοτήσεις (οι οποίες πρέπει δια νόμου να καταργηθούν), του Τύπου και των συντακτών που εμφανίζουν τον κλάδο ως «βασικό συμμέτοχο» στη διαφθορά.

6. Τις παραπάνω προβλέψεις είναι προφανές ότι οφείλουμε να τις ενσωματώσουμε στα νέα καταστατικά των δημοσιογραφικών Ενώσεων.

Εκ μέρους της «Συσπείρωσης Δημοσιογράφων»

Φ. Πετραλιά

Δ. Τρίμης